Witamina B12 – kluczowa dla układu nerwowego, bezcenna dla mózgu

Wpływ witaminy B12 na układ nerwowy jest niepodważalny. Jej niedobór może imitować choroby psychiczne oraz wpływać negatywnie na mózg i procesy poznawcze (pamięć, koncentracja). Tymczasem wiele osób nie zdaje sobie sprawy z niskiego poziomu tego związku w organizmie i przez lata boryka się z uciążliwymi objawami. Dlaczego regularna, codzienna podaż kobalaminy jest tak ważna dla zdrowia psychicznego i sprawności intelektualnej?

Kobalamina – ważna nie tylko dla naszych komórek nerwowych

Witamina B12 jest substancją, o której nie mówi się zbyt wiele, choć odpowiada ona w organizmie za szereg istotnych funkcji. Należy do witamin z grupy B, a więc rozpuszczalnych w wodzie, lecz jako jedyna spośród tej grupy może być magazynowana w organizmie. Mimo to wiele osób wykazuje jej niedobór, często nie zdając sobie z tego sprawy – objawy tego stanu są często bardzo niespecyficzne.

Jakie funkcje w organizmie pełni witamina B12?

- bierze udział w rozpadzie części aminokwasów i kwasów tłuszczowych,

- uczestniczy w procesie przekształcania homocysteiny w metioninę,

- odgrywa kluczową rolę w procesie wytwarzania czerwonych krwinek,

- jest istotna dla procesu syntezy otoczek mielinowych i powstawania przekaźników nerwowych,

- jest ważnym uczestnikiem procesu przemiany kwasu foliowego do formy aktywnej biologicznie,

- reguluje działanie układu nerwowego, pokarmowego i krążenia.

Jak widać znaczenie kobalaminy dla zdrowia całego organizmu jest bardzo duże. Zbyt niska podaż skutkuje niekiedy niedokrwistością – anemią megaloblastyczną, a także dolegliwościami ze strony układu pokarmowego czy tzw. „bawolim językiem” (lśniącym, gładkim). W tym tekście skupimy się jednak na objawach ze strony układu nerwowego, które cechuje szczególne zróżnicowanie i nietypowy charakter.

Jakie objawy neurologiczne daje niedobór witaminy B12?

Bywały w historii medycyny sytuacje, w których podejrzewana choroba psychiczna okazywała się silnym niedoborem kobalaminy. Po suplementacji tej substancji w wielu przypadkach następowała znacząca poprawa, choć wcześniej wszystkie symptomy przypisywano depresji, schizofrenii czy innym zaburzeniom psychicznym.

Jednak faktem jest, że przewlekły niedobór witaminy B12 może skutkować realnymi i nieodwracalnymi zmianami w układzie nerwowym, dlatego kluczowe dla naszego zdrowia jest szybkie jego wykrycie i uzupełnienie. Jakie dolegliwości mogą sugerować, że brakuje nam tego ważnego związku?

Symptomy neurologiczne i psychiatryczne, które powoduje niski poziom kobalaminy:

- neuropatia obwodowa wynikająca z zaburzenia procesu mielinizacji,

- parestezje, czyli mrowienie i drętwienie kończyn,

- w późniejszym okresie osłabienie kończyn, ból, zaburzenia czucia,

- zaburzenia widzenia, a w skrajnych przypadkach nawet utrata wzroku,

- nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego,

- ataksja (niezborność ruchowa), zniesienie odruchów, niedowład spastyczny,

- objaw Lhermitte’a – uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa podczas zginania głowy do przodu,

- zaburzenia pamięci i koncentracji, obniżona sprawność umysłowa,

- wahania nastroju, depresja, mania, schizofrenia.

Zakres objawów dotyczących układu nerwowego jest bardzo szeroki, a ich pełne spektrum nie występuje oczywiście u wszystkich osób, nawet z dużym niedoborem. Zdarza się, że jedynym objawem są na przykład niczym nieuzasadnione drętwienia kończyn czy zaburzenia pamięci.

Jeśli zatem od dłuższego czasu mamy kłopoty z zapamiętywaniem, stany depresyjne, cierpimy na nietypowe mrowienia i drętwienia kończyn czy mamy problemy z koordynacją ruchową – warto zbadać poziom witaminy B w organizmie i wynik skonsultować z lekarzem. Koszt badania to kilkadziesiąt złotych, a świadomość sytuacji pozwoli nam uchronić układ nerwowy przed nieodwracalnymi zmianami wynikającymi z przewlekłego niedoboru.

Witamina B12 a układ nerwowy - czy odpowiednia dieta może pomóc?

Na zbyt niską ilość kobalaminy narażone są przede wszystkim osoby, które nie spożywają produktów pochodzenia zwierzęcego (weganie, wegetarianie) lub spożywają ich za mało, a także osoby z zaburzeniami wchłaniania. Problem często spotykany jest u osób starszych oraz cierpiących przewlekłe schorzenia układu pokarmowego (np. stany zapalne błony śluzowej żołądka, wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Narażeni są również pacjenci chorujący na cukrzycę, zwłaszcza ci, które przyjmują metforminę.

Odpowiednia dieta jest jednym z czynników, które pomagają utrzymać odpowiedni poziom witaminy B12 w organizmie. Kobalaminę zawierają przede wszystkim produkty mięsne: wątroba, nerki i inne podroby, wieprzowina, wołowina, mięso drobiowe, wędliny. Znajdziemy ją także w tłustych rybach morskich, owocach morza, jajkach, nabiale (mleko, jogurty, sery żółte).

Suplementy z witaminą B12 - wsparcie dla mózgu i układu nerwowego

Warto wspomnieć, że nawet jeśli niski poziom kobalaminy nie daje jeszcze objawów hematologicznych, to już wtedy może negatywnie wpływać na układ nerwowy. Powinniśmy zatem być czujni i w przypadku pojawienia się symptomów natury psychiatrycznej czy neurologicznej kontrolnie oznaczyć ilość tej substancji w organizmie. Pomoże to nam uniknąć szkodliwego wpływu niedoboru na centralny i obwodowy układ nerwowy i przyspieszy wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego. Szczególną czujność warto zachować, jeśli jesteśmy w grupie ryzyka.

Istnieje wiele przesłanek, że graniczny poziom witaminy B12 lub wynik znajdujący się w dolnej normie (200 - 400 pg/ml) również mogą skutkować objawami neurologicznymi, zmęczeniem czy wypadaniem włosów. Optymalny poziom to 500-600 pg/ml.

Suplementy z witaminą B12 w kapsułkach, tabletkach lub aerozolu pomagają uzyskać odpowiednią podaż tego związku. Najpopularniejsze stosowane formy to cyjanokobalamina oraz metylokobalamina. Lekarz może również zlecić podawanie kobalaminy w formie zastrzyków: domięśniowych lub aplikowanych do głębszych warstw skóry.

Bibliografia:

1. Maszczyk M., Rzepka Z., Wrześniok D., Biologiczna rola kobalaminy: przyczyny i skutki hipokobalaminemii na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym i organizmu, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2020, 74, 443-451.

2. Halczuk K., Karwowski B. T., Witamina B12 – czy jest nam potrzebna?, Farmacja Polska, 2022, nr 9, s. 527-535.