Telomery – tajemniczy marker wieku biologicznego

Telomery – co to jest i jaka jest ich rola w organizmie?

Telomery są złożone z wielokrotnie się powtarzających sekwencji nukleotydów. Nie stanowią jednak nośnika genów ani nie służą do kodowania białek. Dlaczego więc są tak istotne? Każdy chromosom posiada dwa telomery znajdujące się na jego dwóch końcach. Ich funkcją jest ochrona chromosomu przed uszkodzeniami podczas replikacji, a także kontrola liczby podziałów komórkowych.

Naturalne dzielenie się komórek w ludzkim organizmie skutkuje sukcesywnym skracaniem się telomerów. Enzymem, który pozwala utrzymać ich odpowiednią długość jest telomeraza.

Dzięki telomerom systemy naprawcze organizmu mogą rozpoznać prawidłowe bądź uszkodzone zakończenia chromosomów. Ponadto zapobiegają one strukturalnym mutacjom chromosomowym oraz wytwarzaniu chromosomów dicentrycznych. Informują również komórkę o osiągnięciu maksymalnej liczby podziałów. Telomery są także supresorami nowotworzenia, a zatem chronią przed niekontrolowanymi podziałami komórkowymi prowadzącymi do powstania raka.

Skracanie telomerów a szybkie starzenie i choroby

Kluczem do zachowania zdrowia i młodości jest utrzymanie długich telomerów tak długo, jak to możliwe. Osoby, które posiadają młody wiek biologiczny wyróżniają się tym, że ich telomery są dłuższe niż przeciętnie.

Krótsze telomery to wyższe ryzyko takich chorób, jak rak, miażdżyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, otępienie i otyłość. Szczególną uwagę zwraca fakt, że krótkie telomery zwiększają ryzyko zapadnięcia na choroby nowotworowe. Dotyczy to szczególnie nowotworów układu pokarmowego i wydalniczego, płuc, nerek i pęcherza moczowego, a także szyi i głowy.

Wykazano, że w komórkach nowotworowych występuje wysoka aktywność telomerazy, co sprawia, że komórki te dzielą się w niekontrolowany sposób i stają się niejako nieśmiertelne, mimo iż ich telomery są krótkie. Wykrycie tego mechanizmu daje nadzieję na coraz skuteczniejsze wykorzystanie terapii genowej czy immunoterapii w leczeniu raka.

Również na naszym blogu: Jak oczyścić organizm na wiosnę? Naturalnie i ziołowo

Jak wydłużyć telomery i dożyć późnej starości?

Od niepamiętnych czasów ludzkość szuka sposobów na oszukanie czasu i zachowanie młodości. Choć starość i śmierć fizyczna są czymś nieuchronnym, istnieją sposoby na wydłużenie telomerów i zwiększenie szansy na długie życie.

Czynniki, które mogą wpływać na wydłużanie telomerów:

• obniżenie wartości kalorycznej posiłków,

• prawidłowa podaż składników odżywczych,

• odpowiednia ilość błonnika w diecie,

• wysokie spożycie kwasów tłuszczowych Omega-3,

• rezygnacja z rafinowanych cukrów w menu,

• zdrowa żywność z dużą ilością warzyw i owoców,

• obecność białka roślinnego w diecie,

• nieprzetworzone zboża w codziennym menu,

• regularna umiarkowana aktywność fizyczna,

• odpowiednia podaż witamin i minerałów,

• antyoksydanty obecne w codziennym jadłospisie.

Stosowanie powyższych zasad hamuje proces skracania telomerów, a w niektórych przypadkach może nawet powodować ich wydłużanie.

Jakie czynniki sprawiają, że telomery skracają się szybciej?

Współcześnie jesteśmy narażeni na wiele czynników, które sprawiają, że coraz trudniej jest utrzymać zdrowy organizm i w dobrej kondycji osiągnąć długowieczność. Sprzyja temu nie tylko niezdrowa dieta i niedobory odżywcze, ale również siedzący tryb życia i problemy psychiczno-emocjonalne, które dotykają coraz większą liczbę osób. Wykazano między innymi, że osoby z depresją mają wyraźnie krótsze telomery niż ludzie, którzy nie cierpią na tę chorobę.

Przyczyny zbyt szybkiego skracania telomerów:

• za wysoka masa ciała (nieprawidłowe BMI),

• nagłe tycie i chudnięcie w krótkim czasie,

• nadmierny stres oksydacyjny w organizmie,

• istniejące procesy zapalne,

• depresje, stany lękowe, stres,

• otyłość brzuszna (nadmiar tłuszczu trzewnego),

• niedobory witamin i minerałów,

• dieta uboga w kluczowe składniki odżywcze,

• cukrzyca i insulinooporność,

• palenie papierosów i picie alkoholu.

Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, gdy u jednej osoby mamy do czynienia z wieloma negatywnymi czynnikami. Zwiększa się wówczas ryzyko przedwczesnego starzenia i zgonu, a także rozwoju poważnych chorób stanowiących zagrożenie życia.

Może Cię zainteresować: Jak pokonać zmęczenie i senność? Witaminy, suplementy i zioła

Długie telomery, czyli recepta na zdrowie i długie życie

Choć proces skracania telomerów jest naturalny i fizjologiczny, można go wyraźnie spowolnić, hamując starzenie się organizmu i zmniejszając ryzyko pojawienia się chorób cywilizacyjnych. Telomery chronią nasze chromosomy i materiał genetyczny przed uszkodzeniami, które mogłyby nastąpić podczas podziałów komórek. To dzięki nim zachowana zostaje równowaga na poziomie komórkowym, niezbędna dla homeostazy całego organizmu.

Możemy zrobić wiele, by utrzymać pożądaną długość naszych telomerów. Przykładem jest dieta bogata w przeciwutleniacze, jak na przykład resweratrol czy kwercetyna. Ważne jest również zadbanie o wysoką podaż magnezu i cynku. Udowodniono, że wysoki poziom tych pierwiastków koreluje z większą długością telomerów. Szczególną uwagę warto też zwrócić na obecność witamin C, A, E i kwasu foliowego. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie diety śródziemnomorskiej.

Telomery wydłużają się również u osób praktykujących regularny ruch, nawet jeśli jest to tylko szybki spacer. Ogromną rolę odgrywa również umiejętność panowania nad stresem i rozładowywania napięcia. Choć nasze ciała nie są nieśmiertelne, możemy żyć wiele lat w dobrym zdrowiu, jeśli tylko zadbamy o siebie od środka.

Badanie długości telomerów – czy warto je wykonać?

Wiek metrykalny to tylko liczba, która nie zawsze odzwierciedla faktyczny stan rzeczy. Wiek biologiczny organizmu może być dużo wyższy lub znacznie niższy niż wskazywałby na to kalendarz. Cena badania długości telomerów to minimum 750-800 zł. Choć to niemała kwota, badanie stanowi dobrą inwestycję w ocenę wieku i kondycji całego organizmu.

Dysponując wynikiem badania, możemy uzyskać cenne informacje na temat tego, jak nasze dotychczasowe zwyczaje i styl życia wpłynęły na zdrowie ustroju. Otrzymane dane mogą być zatem doskonałą motywacja, aby zmienić tryb życia na zdrowszy lub utrzymać dotychczasowe nawyki.

Materiałem do badania jest krew. Przed pobraniem nie musimy być na czczo, jednak unikajmy w tym dniu obfitych posiłków. Czas oczekiwania na wynik to zazwyczaj od 5 do 10 dni roboczych.

Bibliografia:

1. Bobrowska-Korczak B., Skrajnowska D., Tokarz A., Telomery, aktywność telomerazy a dieta, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2017, nr 1, ss. 17-24.

2. Bryś M., Forma E., Krześlak A., Laskowska M., Telomeraza – struktura i funkcja oraz regulacja ekspresji genu, Folia Medica Lodziensia, 2012, 39/2: ss. 293-329.

3. Kowalik A., Kowalska A., Telomer i telomeraza w onkogenezie, Współczesna Onkologia (2006) vol. 10; 10, ss. 485–496.