Kwas foliowy w ciąży – ważny dla zdrowia mamy i dziecka

Kwas foliowy podczas planowania ciąży

Chociaż większość kobiet w stanie błogosławionym regularnie przyjmuje witaminę B9, nie każda z nich pamięta o niej przed zajściem w ciążę. Tymczasem wady układu nerwowego powstają zazwyczaj w pierwszym miesiącu ciąży, gdy większość pań nie wie jeszcze o swoim odmiennym stanie. Suplementację warto więc stosować z wyprzedzeniem – minimum 3 miesiące przed rozpoczęciem starań.

Zbyt niski poziom kwasu foliowego w tym kluczowym okresie zwiększa ryzyko takich wad rozwojowych, jak rozszczep kręgosłupa, przepuklina rdzeniowa czy bezmózgowie. To dlatego tak istotne jest stosowanie kwasu foliowego przed ciążą, w okresie prokreacyjnym. Właściwy poziom witaminy B9 redukuje zagrożenie poważnymi wadami, a dodatkowo zmniejsza ryzyko poronienia.

Czy kwas foliowy pomaga zajść w ciążę? Choć nie stwierdzono, aby istniał tutaj bezpośredni związek, z całą pewnością foliany mają duże znaczenie dla zdrowia płodu i matki. Odpowiedni poziom witamin, w tym tych z grupy B, zapewnia równowagę organizmu niezbędną do poczęcia i utrzymania ciąży.

Niedobór kwasu foliowego i jego wpływ na przebieg ciąży

Zbyt mała ilość folianów niesie szereg niekorzystnych skutków dla mamy i dziecka. Oprócz wad cewy nerwowej może powodować również trudności z utrzymaniem ciąży i poronienie. Skutkuje także zbyt wysokim poziomem homocysteiny (hiperhomocysteinemia), który może zwiększać ryzyko zakrzepicy u ciężarnych.

Nadmiar homocysteiny upośledza także ukrwienie łożyska, hamując wzrost płodu w łonie matki, a w skrajnych przypadkach może spowodować śmierć wewnątrzmaciczną. Utrudnia również prawidłowy rozwój mózgu dziecka.

W przypadku niedoboru kwasu foliowego większe jest również ryzyko rozwinięcia się niedokrwistości megaloblastycznej u mamy i/lub dziecka.

Ile kwasu foliowego należy przyjmować w ciąży?

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi PTGiP kobiety starające się o dziecko i/lub aktywne seksualnie powinny przyjmować każdego dnia dawkę 400 µg 5-MTHF oraz 400 µg kwasu foliowego. Taką ilość należy stosować przez minimum 12 tygodni przed potencjalnym poczęciem. Suplementacja powinna być kontynuowana przynajmniej do końca pierwszego trymestru ciąży w dawce 800 µg 5-MTHF. Wskazane jest również przyjmowanie witaminy B9 w drugim i trzecim trymestrze ciąży.

Istnieją szczególne sytuacje, gdy kwas foliowy stosuje się w dawce 5 mg/dzień. Należy do nich między innymi przypadek wad cewy nerwowej w poprzednich ciążach, otyłość czy przyjmowanie leków obniżających wchłanianie witaminy B9.

Czy można przedawkować kwas foliowy w ciąży? Tak, jest to możliwe, choć nie zdarza się często. Istnieją jednak doniesienia, że nadmiar folianów w organizmie ciężarnej może zwiększać ryzyko autyzmu u dziecka. Dotyczy to jednak długotrwałego przyjmowania dużych dawek syntetycznego kwasu foliowego. Z tego względu należy stosować się do dawki zalecanej przez lekarza, szczególnie w przypadku stosowania syntetycznej postaci tej substancji.

Produkty bogate w foliany

Zapotrzebowanie na foliany u ciężarnych rośnie. Jest ono wysokie również podczas laktacji. Dieta kobiety w ciąży i karmiącej piersią powinna obfitować w zdrową, nieprzetworzoną żywność, która zawiera foliany o wysokiej biodostępności. Taki kwas foliowy jest lepiej wchłanialny niż ten syntetyczny, trudniej go też przedawkować. Dodatkowo nie maskuje on ewentualnego niedoboru witaminy B12, co jest możliwe w przypadku nadmiaru syntetycznego kwasu foliowego.

Oto wybrane produkty bogate w kwas foliowy:

• brokuły i brukselka,

• sałata, kapusta włoska,

• szpinak, szparagi,

• rośliny strączkowe (fasola, groch),

• kiełki pszenicy,

• drożdże,

• pełne ziarna zbóż,

• pietruszka, papryka, jarmuż,

• kiwi, banany i pomarańcze,

• orzechy arachidowe i włoskie,

• jajka, twaróg, łosoś.

Naturalna i dobrze zbilansowana dieta pokrywa znaczną część zapotrzebowania na witaminę B9. Dostarcza również wielu innych witamin i minerałów, które działają synergicznie i zapewniają właściwy rozwój dziecka w łonie matki.

Suplementy z kwasem foliowym dla kobiet w ciąży

W powszechnym obiegu dostępne są zarówno preparaty zawierające syntetyczny kwas foliowy, jak i produkty dostarczające aktywną formę 5-MTHF o wysokiej biodostępności. Zgodnie ze stanowiskiem ekspertów bardziej skuteczna jest druga z wymienionych postaci witaminy B9. Zaletą 5-MTHF jest między innymi brak górnych tolerowanych poziomów spożycia oraz brak zagrożenia maskowaniem niedoboru witaminy B12.

Warto również pamiętać o przyjmowaniu kwasu foliowego podczas laktacji w dawce 800 μg 5-MTHF dziennie. Okres karmienia piersią to czas, gdy zapotrzebowanie na witaminę B9 wciąż jest wysokie, a sama dieta może go w pełni nie pokrywać. Również wtedy wskazane jest stosowanie wysokiej jakości suplementu diety zawierającego kwas foliowy.

Bibliografia:

1. Bomba-Opoń D., Drews K., Kaczmarek P., Seremak-Mrozikiewicz A., Sieroszewski P., Wielgoś M., Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2024;9(2):154-156.

2. Hirnle L., Makowska-Donajska M., Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 4, strony 166–172.